National Panchayati Raj Day In Marathi
दरवर्षी २४ एप्रिल रोजी राष्ट्रीय पंचायती राज दिवस साजरा केला जातो. या प्रसंगी, सर्वोत्कृष्ट कामगिरी करणार्‍या पंचायती/राज्य/केंद्रशासित प्रदेशांना ५ श्रेणींमध्ये पुरस्कार प्रदान केले जातात. दीनदयाळ उपाध्याय पंचायत सशक्तिकरण पुरस्कार, नानाजी देशमुख राष्ट्रीय गौरव ग्रामसभा पुरस्कार, ग्रामपंचायत विकास योजना पुरस्कार, बालस्नेही ग्रामपंचायत पुरस्कार आणि केवळ राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांसाठी ई-पंचायत पुरस्कार हे पुरस्कार आहेत.
मध्य प्रदेश सरकारच्या भागीदारीत भारत सरकारच्या पंचायती राज मंत्रालयाद्वारे मध्य प्रदेशातील रेवा येथे राष्ट्रीय पंचायती राज दिन कार्यक्रम साजरा केला जात आहे. समावेशी विकास (समावेशक विकास) हा आझादी का अमृत महोत्सव (AKAM) मोहिमेचा विषय असेल. या ऐतिहासिक प्रसंगी पंतप्रधान प्रमुख पाहुणे म्हणून निवडून आलेले अधिकारी, पंचायती राज संस्थांचे कर्मचारी आणि देशभरातील विशेष ग्रामसभांना संबोधित करतील.
पंचायत म्हणजे काय?
पंचायत हे भारतीय समाजाचे मूलभूत वैशिष्ट्य राहिले आहे. महात्मा गांधींनी पंचायती आणि ग्राम प्रजासत्ताकांचा पुरस्कार केला हे आपल्याला माहीत आहे. स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून, १९९२ च्या ७३ व्या घटनादुरुस्ती कायद्याने भारतामध्ये वेळोवेळी पंचायतींच्या अनेक तरतुदी केल्या होत्या.
या कायद्याचा उद्देश पंचायती राजची त्रिस्तरीय प्रणाली प्रदान करणे आहे, ज्यामध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश आहे:
(a) गाव-स्तरीय पंचायती
(b) ब्लॉक-स्तरीय पंचायती
(c) जिल्हास्तरीय पंचायती
भारतातील पहिल्या वाॅटर मेट्रो प्रकल्पा विषयी माहिती
राष्ट्रीय पंचायती राज दिवसाचा इतिहास
भारतातील पंचायती राज व्यवस्थेचा प्राचीन काळापासूनचा इतिहास आहे. पंचायत हा शब्द संस्कृत शब्द ‘पंच’ (म्हणजे पाच) आणि ‘आयत’ (म्हणजे विधानसभा) पासून आला आहे. भारतामध्ये मौर्य काळात सुमारे ३०० ईसापूर्व पंचायत व्यवस्था प्रचलित होती. या काळात प्रशासनाचे विकेंद्रीकरण करण्यात आले आणि स्थानिक स्वराज्य संस्था ही रूढ होती.
आधुनिक भारतात, जवाहरलाल नेहरू यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारने १९५९ मध्ये प्रथम पंचायती राज व्यवस्था सुरू केली. तथापि, १९९३ पर्यंत भारतीय संविधानाच्या ७३ व्या दुरुस्तीद्वारे या प्रणालीला घटनात्मक दर्जा देण्यात आला होता. दुरुस्तीने गाव, ब्लॉक आणि जिल्हा स्तरावर PRIs ची त्रिस्तरीय प्रणाली स्थापन करणे अनिवार्य केले.
National Panchayati Raj Day In Marathi
७३ व्या दुरुस्ती कायद्याची मुख्य वैशिष्ट्ये
- ग्रामसभा अशा अधिकारांचा वापर करू शकते आणि गावपातळीवर अशी कार्ये करू शकते जसे राज्याचे विधानमंडळ कायद्याने प्रदान करेल.
- या भागाच्या तरतुदींनुसार प्रत्येक राज्यात, गाव, मध्यवर्ती आणि जिल्हा स्तरावर पंचायती स्थापन केल्या जातील.
- वीस लाखांपेक्षा जास्त लोकसंख्या नसलेल्या राज्यात मध्यवर्ती स्तरावरील पंचायती स्थापन करता येणार नाहीत.
- पंचायत क्षेत्रातील सर्व जागा पंचायत क्षेत्रातील प्रादेशिक मतदार संघातून प्रत्यक्ष निवडणुकीद्वारे निवडलेल्या व्यक्तींद्वारे भरल्या जातील आणि या उद्देशासाठी, प्रत्येक पंचायत क्षेत्राची विभागणी प्रादेशिक मतदारसंघांमध्ये अशा प्रकारे केली जाईल की प्रत्येक मतदारसंघाच्या लोकसंख्येचे प्रमाण आणि त्याला वाटप केलेल्या जागांची संख्या, शक्य तितक्या पंचायत क्षेत्रामध्ये समान असेल.
- एखाद्या राज्याचे विधानमंडळ, कायद्याने, पंचायतींच्या अध्यक्षांचे प्रतिनिधित्व गाव पातळीवर, मध्यवर्ती स्तरावर किंवा मध्यवर्ती स्तरावर पंचायत नसलेल्या राज्याच्या बाबतीत, जिल्हा स्तरावरील पंचायतींमध्ये करू शकते. .
National Panchayati Raj Day In Marathi