डीम्ड विद्यापीठ म्हणजे काय | What is Deemed University
एक डीम्ड विद्यापीठ म्हणजे त्या शैक्षणिक संस्थेस एक उच्च शिक्षण संस्था म्हणून दर्जा दिला जातो. अश्या विद्यापीठास मानद विद्यापीठ असे सुद्दा संबोधले जाते. विद्यापीठ समकक्ष असा दर्जा हा विद्यापीठ अनुदान आयोग ( UGC ) द्वारा विद्यापीठ अनुदान आयोग अधिनियम, 1956 च्या कलम 3 अंतर्गत दिला जातो.हा दर्जा अशा संस्थांना दिला गेला आहे ज्यांनी विशिष्ट क्षेत्रात किंवा एका शैक्षणिक विषयात उच्च स्तरीय शैक्षणिक उत्कृष्टता आणि संशोधन क्षमता दाखवलेली आहे.
- ज्या संस्थांना विद्यापीठाची मानद विद्यापीठ मानले जाते त्यांना त्यांच्या स्वत: च्या शैक्षणिक कार्यक्रमांची आखणी करणे, प्रवेश निकष निश्चित करणे आणि त्यांचे स्वतःचे नियम व नियम स्थापित करण्याच्या दृष्टीने अधिक स्वायत्तता दिली जाते.
- डीम्ड विद्यापीठांना त्यांच्या विशेषतेच्या क्षेत्रात पदवी, डिप्लोमा आणि इतर शैक्षणिक प्रमाणपत्रे देण्यास अधिकार दिला जातो आणि भारतातील इतर विद्यापीठांप्रमाणेच नियामक चौकटीच्या अधीन त्यांना आपले कार्य पार पडावी लागतात..
- भारतातील डीम्ड विद्यापीठ म्हणून मानले गेलेल्या विद्यापीठांच्या काही उदाहरणांमध्ये भारतीय विज्ञान संस्था, टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च आणि बिर्ला इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी अँड सायन्स यांचा समावेश आहे.
हे ही वाचा : बाबा वंगा कोण आहे? | Who is Baba Vanga?
विद्यापीठ आणि मानद विद्यापीठात काय फरक आहे?
विद्यापीठ आणि मानद विद्यापीठांमधील फरक: विद्यापीठ ही एक उच्च शिक्षण संस्था असते जी राज्य किंवा राष्ट्रीय सरकारच्या विधान कायद्याद्वारे स्थापित केली जाते आणि पदवी, डिप्लोमा मंजूर करण्याचा त्याना अधिकार असतो, आणि विविध क्षेत्र आणि विषयांमधील इतर शैक्षणिक प्रमाणपत्रे देण्यास सक्षम असतात
.दुसरीकडे एक मानद विद्यापीठ ही एक अशी संस्था असते ज्या संस्थेला असा दर्जा युनिव्हर्सिटी ग्रांट कमिशन ( UGC ) कडून एखाद्या विशिष्ट क्षेत्रात किंवा फिल्ड मध्ये शैक्षणिक उत्कृष्टतेवर आधारित दिला जातो.. डीम्ड विद्यापीठांना केवळ यूजीसीने निर्दिष्ट केलेल्या भागातच पदवी आणि इतर शैक्षणिक प्रमाणपत्रे देण्यास अधिकार असतो..
कोणती डीम्ड विद्यापीठ चांगले असते खाजगी की सरकारी विद्यापीठ?
डीम्ड विद्यापीठे ही खाजगी किंवा सरकारी संस्था असू शकतात. संस्था खाजगी आहे की सरकारी मालकीची आहे याची पर्वा न करता संस्थेच्या शैक्षणिक उत्कृष्टता आणि संशोधन क्षमतांवर आधारित डीम्ड विद्यापीठ असा दर्जा यूजीसी मार्फत दिला जातो.
कोणत्या प्रकारची संस्था अधिक चांगली आहे असा अंदाज लावणं हे योग्य ठरणार नाही कारण ती विशिष्ट संस्था आणि शैक्षणिक कार्यक्रम, प्राध्यापक, संशोधन सुविधा आणि इतर घटकांवर अवलंबून असते. खाजगी आणि मानलेली दोन्ही विद्यापीठे उच्च-गुणवत्तेचे शिक्षण आणि संशोधनाच्या संधी आपल्या देऊ शकतात.
मानद विद्यापीठ त काही गैरसोयी असतात का?
मानद विद्यापीठांचा एक तोटा म्हणजे पारंपारिक विद्यापीठांच्या तुलनेत त्यांत कमी शैक्षणिक कोर्सेस उपलब्ध असतात , कारण त्यांना केवळ विशिष्ट क्षेत्रात पदवी मंजूर करण्यास अधिकार दिला गेलेला असतो , तस्सेच , काही मानद विद्यापीठांमध्ये पारंपारिक विद्यापीठांच्या तुलनेत प्राध्यापक कर्मचारी वर्ग किंवा संशोधन सुविधां मर्यादित असू शकतात, कारण ते बर्‍याचदा आकाराने लहान असतात आणि अभ्यासाच्या विशिष्ट मर्यादित क्षेत्रावर अधिक लक्ष केंद्रित करतात.
तसेच , काही लोक मानद विद्यापीठे पारंपारिक विद्यापीठांपेक्षा कमी प्रतिष्ठित असल्याच मानतात.