श्रीगुरूचरित्र १८ वा अध्याय
श्री गणेशाय नमः ।।
श्री सरस्वत्ये नमः ।।
श्री गुरूभ्यो नम: ।।
जय जया सिदधमुनि ।
तु तारक भर्वाणी ।
सुधारस आमुचे श्रवणी ।
पुर्ण केला दातारा ।।१।।
गुरूचरित्र कामधेनू ।
ऐकता न-धाये माझे मन ।
कांक्षित होते अंतकरण ।
कथामृत ऐकावया ।।२।।
ध्यान लागले श्रीगुरूचरणी ।
तृप्ती नव्हे अंतकरणी ।
कथामृत संजीवनी ।
आणिक निरोपावे दातारा ।।३।।
येणेपरी सिदधासी।विनवी शिष्य भक्तीसी।
माथा लावुनि चरणांसी ।कृपा भाकि तये वेळी ।।४।।
शिष्य वचन ऐकोनि ।संतोषला सिदधमुनि ।
सांग तसे विस्तारोनि ।ऐका श्रोते एक चित्ते ।।५।।
ऐक शिष्या शिखामणी । धन्य धन्य तुझी वाणी ।
तुझी भक्ती श्रीगुरूचरणी । तल्लीन झाली परियेसा ।।६।।
तुजकरीता आम्हांसी ।चेतन जाहले परीयेसी ।
गुरूचरित्र आद्यंतेसी । स्मरण जाहले अवधारी ।।७।।
भिल्लवडी स्थान महिमा ।निरोपिला अनुपमा ।
पुढील चरित्र उत्तमा।सांगेन एका एकचित्ते ।।८।।
क्वचित काळ तये स्थानी ।श्रीगुरू होते गौप्येनि।
प्रकट जहाले म्हणोनि ।पुढे निघाले परीयेसा ।।९।।
वरूणासंगम असे ख्यात।दक्षिण वाराणसी म्हणत ।
श्रीगुरू आले अवलोकित ।भक्तानुग्रह करावया ।।१०।।
पुढे कृष्णा तटाकांत ।श्रीगुरू तीर्थे पावन करीत ।
पंचगंगगा संगम ख्यात।तेथे राहिले द्वाद शाब्दे।।११।।
अनुपम्य तीर्थ मनोहर ।जैसे अविमुक्त काशीपुर ।
प्रयागसमान तीर्थ थोर । म्हणोनि राहीले परीयेसा ।।१२ ।।
कुरवपूर ग्राम ग्रहण ।कुरूक्षेत्र तोंचि जाण ।
पंचगंगा संगम कृष्णा अत्योओतम परियेसा ।।१३।।
कुरूक्षेत्री जितके पुण्य ।तयाहुनि अधिक असे जाण ।
तीर्थे असती अगण्य । म्हणोनि राहीले श्रीगुरू ।।१४।।
पंचगंगा नदीतीर । प्रख्यात असे पुराणांतर ।
पांच नामे आहेति थोर ।सांगेन ऐका एकचित्ते ।।१५ ।।
शिवा भद्रा भोगावती ।कुंभीनदी सरस्वती ।
पंचगंगा ऐसी ख्याति ।महापातक संहारी ।।१६।।
ऐसी प्रख्यात पंचगंगा ।आली कृष्णेचिया संगा।
प्रयागाहुनि असे चांगा ।संगमस्थान मनोहर ।।१७।।
अमरापुर म्हणिजे ग्राम। स्थान असे अनुपम्य ।
जैसा प्रयागसंगम।तैसे स्थान मनोहर ।।१८।।
वृक्ष असे औदुंबर । प्रत्यक्ष जाणा कल्पतरू ।
देव असे अमरेश्वरू ।त्या संगमा षटकुळी ।।१९।।
जैसी वाराणसी पुरी ।गंगाभागिरथी तीरी ।
पंचनंदीसंगम थोरी ।तत्समान परियेसा ।।२०।।
अमरेश्वर संनिधानी । आहेति चौसष्ठ योगिनी।
शक्तीतीर्थ निर्गुणी । प्रख्यात असे परीयेसा ।।२१।।
अमरेश्वर लिंग बरवे । त्यासी वंदुनि स्वभावे ।
पुजितां नर अमर होय । विश्वनाथ तोची जाणा ।।२२।।
प्रयागे करीतां माघस्नान ।जे पुण्य होय साधन ।
शतगुण होय तयाहुन ।एक स्नाने परीयेसा ।।२३।।
सहज नदीसंगमात। प्रयागसमान असे ख्यात ।
अमरेश्वर परब्रम्ह वस्तु ।तया स्थानी वास असे ।।२४।।
याकारणे तिये स्थानी । कोटीतीर्थे असती निर्गुणी ।
वाहे गंगो दक्षिणी ।वेणीसहित निरंतर ।।२५।।
अमित तीर्थे तया स्थानी ।सांगता विस्तार पुराणी।
अष्ट तीर्थ ख्याति जागरणी ।तया कृष्ण तटाकांत ।।२६।।
उत्तर दिशी असे देखा ।वहे कृष्णा पश्चिम मुखा ।
शुक्लतीर्थ नाम ऐका । ब्रम्हहत्या पाप दुर ।।२७।।
औदुंबर सन्मुखेसी ।तीनी तीर्थे परियेसी ।
एकानंतर एक धनुषी । तीर्थे असती मनोहर ।।२८।।
पापविनाशी काम्य तीर्थ ।तीसरे सिदध वरद तीर्थ
अमरेश्वर संनिधार्थ । अनुपम्य असे भुमंडळी ।।२९ ।।
पुढे संगम षटकुळात ।प्रयागतीर्थ असे ख्यात ।
शक्तीतीर्थ अमरतीर्थ । कोटीतीर्थे परियेसा ।।३०।।
तीर्थे असती अपरांतर ।सांगता असे विस्तार ।
याकारणे श्रीपादगुरू।राहीले तेथे द्वाद शाब्दे ।।३१।।
कृष्णा वेणी नदी होनी । पंचगंगा मिळोनी ।
सप्तपदी संगम सगुनी ।काय सांगू महिमा त्यांची ।।३२।।
ब्रम्हहत्यादी महापातके ।जळोनि जाती स्नाने एके।
ऐसे सिद्धस्थान निर्के ।सकळाभीष्ट होय तेथे ।।३३।।
काय सांगू त्याची महिमा ।आणिक द्यावया नाही उपमा ।
दर्शनमाते होती काम्या। स्नानफळ काय वर्णु ।।३४।।
साक्षात कल्पतरू।असे वृक्ष औदुंबरू।
गौप्य होऊन अगोचरू । राहीले श्रीगुरू तया स्थानी ।।३५।।
भक्त जन तारणार्थ ।होणार असे तीर्थ ख्यात ।
राहीले तेथे श्रीगुरूनाथ । म्हणोनि प्रकट जाहले जाणा ।।३६।।
असता पुढे वर्तमानी ।भिक्षा करावया प्रति दिनी ।
अमरापुर ग्रामी।जाती श्रीगुरू परीयेसा ।।३७।।
तया ग्रामी द्विज एक ।असे वेद अभ्यासक ।
त्याची भार्या पतीसेवक ।पतीव्रत शिरोमणी ।।३८।।
सुक्षीण असे तो ब्राह्मण । शुक्ल भिक्षा करी आपण ।
कर्ममार्गी आचरण ।असे सात्विक वृत्तीने ।।३९।।
तया विप्र मंदिरात असे वेल उन्नत ।शेंगा निघती नित्य बहुत ।त्याणे उदरपुर्ती करी ।।४०।।
एखादे दिवशी त्या ब्राम्हणासी ।वरो न मिळे परीयेसी।
तया शेंगाते रांधोनि हर्षी दिवस क्रमी येणेपरी ।।४१।।
ऐसा तो ब्राम्हण दारीद्री।याचक बने उदर भरी ।
पंचमहायज्ञ कुसरी ।अतिथी पुजी भक्तीने ।।४२।।
वर्तता श्रीगुरु एके दिवशी ।तया विप्र मंदीरासी ।
गेले आपण भिक्षेसी ।नेले विप्रे भक्तीने ।।४३।।
भक्ती पुर्वक श्रीगुरूसी ।पुजा करी तो षोडशी ।
घेवडे शेंगा बहुवसी । केली होती पत्र शाका ।।४४।।
भिक्षा करुनि ब्राम्हणासी। आश्वासिती गुरू संतोषि ।
गेले तुझे दारिद्रय दोषी । म्हणोनि निघते तये वेळी ।।४५।।
तया विप्राचे गृहांत ।जो का होता वेल उन्नत
घेवडा नाम विख्यात ।आंगण सर्व वेष्टिले असे ।।४६।।
तया वेलाचे झाडमुळ।श्रीगुरू मुर्ती छेदिती तात्काळ ।
टाकोनि देती परिबळे ।गेले आपण संगमासी ।।४७।।
विप्र वनिता तये वेळी ।दुख करीती पुत्र सकळी ।
म्हणती पहा हो दैव बळी ।कैसे अदृष्ट आपुले ।।४८।।
आम्ही तया यती श्वरासी ।काय उपद्रव केला त्यासी ।
आमुचा ग्रास छेदुनी कैसी ।टाकोनि दिल्हा भुमीवरी ।।४९।।
ऐसेपरी ते नारी ।दुख करी नानापरी ।
पुरूष तिचा कोपवारी । म्हणे प्रारब्ध प्रमाण ।।५०।।
म्हणे स्त्रियेसी तये वेळी ।जे जे होणार काळी ।
निर्माण करी चंद्रमौळी ।तया आधीन विश्व जाण ।।५१।।
विश्वव्यापक नारायण । उत्पती स्थिती लया कारण ।
पिपीलिकादी स्थुल जीवन ।समस्ता आहार पुरवीतसे ।।५२।।
आयुरत्नं प्रयच्छतिं।ऐसे बोले वेदश्रुति ।
पंचानन आहार हस्ती ।केवी करी प्रत्यही ।।५३।।
चौरयाएंशी लक्ष जीवराशी । स्थुल सुक्ष्म समस्तांसी ।
निर्माण केले आहारासी ।मग उत्पती तदनंतरे ।।५४।।
रंकरायासी एक दृष्टी ।करूनि पोषितो सर्व सृष्टी ।
आपुले आर्जव वर वोखटी ।तैसे फळ आपणासी ।।५६।।
पुर्व जन्मीचे निक्षेपण ।सकृत अथवा दुष्कृत्य जाण ।
आपुलें आपणचि भोगोनि ।पुढील्यावरी काय बोल ।।५६।।
आपुले देव असता उणे । पुढील्या बोलती मुर्खपणे।
जे पेरीले तोचि भक्षणे कवणावरी बोल सांगे ।।५७।।
बोल ठेवीसी यतीश्वरासी ।आपले आजर्व न विचारीसी । ग्रास हरितला म्हणसी । अविद्या सागरी बुडुनि ।।५८।।
तो तारक आम्हांसी । म्हणोनि आला भिक्षेसी ।
नेले आमचे दारिद्र्य दोषी ।तोचि तारील आमुते ।।५९।।
येणेपरी स्त्रियेसी ।संभाषि विप्र परियेसी ।
काढोनि वेल शाखेसी ।टाकिता झाला गंगेत ।।६०।।
तया वेलाचे मुळ थोरी ।जे का होते आपुले दारी ।
काढुं म्हणुनि द्विजवरी ।खणिता झाला तयावेळी ।।६१।।
काढतां वेलमुळासी ।लाधला कुंभे निधानेसी ।
आनंद जाहला बहुवसी ।घेऊनि गेला दारांत ।।६२।।
म्हणति नवल काय वर्तले ।यतीश्वर आम्हा प्रसन्न झाले । म्हणोनि हया वेला छेदिले निधान लादले आम्हांसी ।।६३।।
नर नव्हे तो योगीश्वर ।होईल ईश्वरी अवतार ।
आम्हां भेटला दैन्यहर । म्हणति चला दर्शनासी ।।६४।।
जाऊनि संगमा श्रीगुरूसी ।पुजा करीती बहुवसी ।
वृतांत सांगती तयासी ।तये वेळी परीयेसा ।।६५।।
श्रीगुरू म्हणती तयासी । तुम्ही न सांगणे कवणासि ।
प्रकट करीता आम्हांसी । नसेल लक्ष्मी तुमचे घरी ।।६६।।
ऐसेपरी तया द्विजासी ।सांगे श्रीगुरू परीयेसी ।
अखंड लक्ष्मी तुमचे वंशी ।पुत्रपौत्री नांदाल ।।६७ ।।
ऐसा वर लाधोन ।गेली वनिता तो ब्राह्मण ।
श्रीगुरूकृपा ऐसी जाण । दर्शनमात्रे दैन्य हरे ।।६८।।
ज्यासी होय श्रीगुरू कृपा । त्यासी कैचें दैन्य पाप ।
कल्पवृक्ष आश्रय करीता बापा। दैन्य कैचे तयाघरी ।।६९।।
दैव उणा असेल जो नरू ।त्याणे आश्रयावा श्रीगुरू ।
तोचि उतरेल पैलपारू । पुज्य होय सकळीकांसी ।।७०।।
जो कोण भजेल श्रीगुरू । त्यासी लाधेल इह परू ।
अखंड लक्ष्मी त्याचे घरी ।अष्टेश्वर्ये नांदती ।।७१।।
सिदध म्हणे नामधारकासी ।श्रीगुरू महिमा असे ऐसी।भजावे तुम्ही मनोमानसी ।कामधेनू तुझ्या घरी ।।७२।।
गंगाधराचा कुमर ।सांगे श्रीगुरू चरित्र विस्तार ।
पुढील कथा मृतसार ।ऐका श्रोते एकचित्ते ।।७३।।
इति श्रीगुरू चरित्रामृते परमकथा कल्पतरौ
श्री नृसिंह सरस्वत्यु पाख्याने सिदध नामधारक संवादे
अमरापुर महिमान -द्विज दैन्य हरणं
नाम अष्ट़ादशोध्याय ।।१८।।
।।श्री गुरुदेव दत्त ।।