Vermicompost Unit

मित्रांनो Vermicompost bed काय असते? सेंद्रिय खत म्हणजे काय? असा प्रश्न बर्‍याचदा विचारला जातो. सेंद्रिय खत म्हणजे रासायनिक घटकांचा पुर्णपणे उपयोग टाळून नैसर्गिक रित्या निर्माण केलेले खत ,पारंपारिक बियाने वापरुन केलेली शेती.

सेंद्रिय शेतीत उपयोग होणार्‍या खतात सहसा हिरवळी पासून केलेलं खत, शेणखत , कंपोस्ट, कोंबडी खत आणि गांडूळखता Vermicompost च्या प्रामुख्याने वापर केला जातो.

आज माहिती करून घेणार आहोत अशाच एक Vermicompost यूनिट बद्दल. हे यूनिट आहे अहमदनगर जिल्यात भगवतीपूर ह्या ठिकाणी.

श्री संजय राऊत ह्यांचा कृषिक्षेत्रातली अनुभव आणि Vermicompost unit ची आखणी

श्री संजय राऊत, ह्यांनी कृषिपदवीधर झाल्यानंतर तुमच्या माझ्यासारखीच एक नोकरी शोधली आणि आपला जीवन प्रवास सुरू केला, बाभळेश्वर ईथ कृषि विज्ञान केंद्रात नोकरी करता असताना त्यांचा शासना मार्फत जाहीर होणार्‍या शेतकरीकल्याण योजनांचा जवळचा संबध आला. आपल्याला माहीत असेलच की शासन बरेच शेतीपूरक उद्योगधंदे पुरुस्कृत करत असते.

स्वत: कृषिपदवीधर असलेल्या राऊत ह्यांना ही आपण शेतीउद्योजक बनाव ही मनापासून ईछ्या होतीच, नोकरी मुळे शेतीपूरक उद्योगधंदे जसे कुक्कुटपालन, दुग्ध उत्पादान , रेशीम शेती ,आवळा कॅन्डी, पनीर उत्पादन सोलार टनेल, सोलार मळणी यंत्र ,गांडूळ खत(vermicompost) ईत्यादी. शेतीपूरक उद्योगधंदे बद्दल त्यांच्या गाठीशी ६-७ वर्षाचा अनुभव आला.

शेतीपूरक उद्योगधंदे बद्दल ईत्यंभूत ज्ञान असणार्‍या श्री राऊत ह्यांनी शेवटी शेतीउद्योग सुरू करायचाच हे पक्क ठरवलं. एप्रिल २०१४ साली नोकरीचा राजीनामा देवून आपल उद्योजक होण्याच स्वप्न सत्यात उतरवायच ठरवलं.

स्वतच्या: गांडुळा खत प्रकल्प ची त्यांनी आखणी सुरू केली, शेतीपूरक उद्योगधंद्या करता आवश्यक असणार्‍या गोष्टी चा अभ्यास होताच. पूर्ण प्रकल्प त्यांनी लिहून काढला ,सर्व आवश्यक बाबी विचार केला. जसे

• शास्त्रोक्‍त शिक्षण – ह्याचा त्यांना अनुभव होताच.
• बाजारपेठ आणि विक्रि.
• प्रकल्पा करता लागणारी जमीन.
• प्रकल्पा करता लागनारी मजुरांची उपलब्धता.

ध्येयवेडे असणार्‍या राऊत ह्यांनी घरात कुटुंबीयांना (आई वडील,पत्नी, लहान बंधु )आपल्या गांडूळखत प्रकल्पाबद्दल सविस्तर माहिती दिली. घरात कुटुंबीयांना असणार्‍या काही शंकाच निरसन केले ,प्रश्नची उत्तर दिलीत.

अर्थरीच व्हर्मीकंपोस्ट यूनिट-Vermicompost Unit

ची स्थापना

कुटुंबीयांनि दिलेल्या सपोर्ट मुळे हुरूप आलेल्या श्री राऊत ह्यांनी अर्थरीच गांडूळखत (vermicompost) प्रकल्प प्रत्यक्ष राबवयाला सुरवात केली. जुने २०१४ मध्ये  स्वत:च्या शेतातच त्यांनी गांडूळ खत प्रकल्प राबवयाच  ठरवलं .

सुरवातीच्या अडचणी वर मात करीत , मेहनत,जिद्द आणि सचोटीने प्रयत्न करत श्री राऊत ह्यांनी आपला प्रकल्प प्रत्यक्षात राबवला आणि यशस्वी केला.

आज अर्थरीच व्हर्मीकंपोस्ट यूनिट  च्या गुणवत्तापूर्ण उत्पादनां मुळे यूनिट नावारूपाला आले असून, नगर जिल्यातील कृषि क्षेत्रात ह्याची दखल घेण्यात येत आहेत.उत्पादनां च्या वाढत्या मागणीला  पाहून २०१९ मध्ये प्रकल्प विस्तार करण्यात आला ,१ गुंटा वर सुरू केलेला प्रकल्प आता ३ गुंट्यावर सुरू असून , वार्षिक 100 टन उत्पादन सुरू आहे, त्यासोबत व्हर्मीवॉश च वर्षकाठी २ हजार लिटर उत्पन्न मिळत आहेत.

उत्पादनं आणि अर्थरीच व्हर्मीकंपोस्ट यूनिट च प्रवास

अर्थरीच व्हर्मीकंपोस्ट यूनिट  प्रकल्पाची माहिती एकल्यानंतर राहुरी कृषि विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. के. पी. विश्वनाथा ह्यांनी स्वता: यूनिट ल भेट देवून श्री राऊत हांच्या कार्याची दाखल घेतली आणि प्रकल्पाची एक आदर्श प्रकल्प म्हणून नोंद केली .